A curiosidade por coñecer quen facía posible un interesante blog cultural, “En busca da cagalla do lagarto” ( wwww.papelmarelo.blogspot.com ), levounos ata Xosé Pérez Mondelo, un exprofesor de literatura orixinario da aldea de Sequeiros, no Concello de Quiroga.
O autor do blog é Roque Soto, un xornalista tamén de Sequeiros que vive en Vigo. Entre el e Xosé P. Mondelo nutren de contidos esta páxina web “de cultura galega e universal”, tal como a define Mondelo, podendo dicir tamén deste espazo divulgativo que ten dúas dimensións: unha local e outra universal. Na local, os contidos e persoeiros contextualízanse na comarca de Quiroga e contorna de influencia, e na universal a temática céntrase na música, poesía e fotografía pero sen límites nin marcos espaciais. Todos os contidos, iso si, están redactados na lingua de Rosalía.
Segundo sabemos tamén, Xosé P. Mondelo empezou a colaborar porque o propio Roque pediulle incluír artigos dos que tiña publicados no xornal A Nosa Terra. Accedeu á proposta e dende hai sete anos mándalle colaboracións sobre figuras senlleiras do patrimonio humano e artístico, xa sexan de épocas pretéritas como de tempos máis achegados á actualidade.
Grazas a el puidemos acceder a retratos biográfico-artísticos de figuras que deixaron unha importante pegada na comarca no eido musical. A título individual, por exemplo, podemos salientar os do Penelo –o gaiteiro do tren–, o de Felisa Vidal Nogueira –a gaiteira de Bendilló–, o das Gaiteiras de Ferreiros na Pobra do Brollón, O Pata de Pau, O Terratrás de Torbeo ou o fotógrafo Antonio Vidal. A nivel colectivo cómpre citar, entre outros, Os Padernes, Os Trintas de Trives ou Os Celtas de Paradaseca. Moitas destas semblanzas atópanse no blog de Roque Soto.
No que respecta a achegas de artistas máis contemporáneos atopamos, por exemplo, artigos dedicados a grupos como Los Truenos, Brigancia ou a Banda Folk de Ribas de Sil e a músicos como Xosé Luis López Blanco, coñecido como “Torres”, Xavier Sotuela, os irmáns Víctor e Samuel Soto ou Fernando Estévez; pero tamén hai lembranzas para artistas polifacéticos como Manuel Corral Vide, o cronista Xoán Rolo, o deportista Bernandino Lombao, o fotógrafo Emilio Blanco ou o escritor orixinario de Peites José Mondelo.
A motivación principal de Xosé P. Mondelo en todo este traballo de investigación é “recuperar o patrimonio humano e artístico da Comarca de Quiroga”. Ou como tamén refire, “crear un espazo cultural dentro do espazo xeográfico, descubrir o patrimonio oculto”. E con este obxectivo empezou hai xa bastantes anos a recuperar para a memoria músicos e músicas populares da redonda Quiroguesa. Cóntanos, por exemplo, que correndo o ano 2001 escoitou falar dos Celtas de Paradaseca e de Carlos, o seu clarinetista, nunha comida nas Festas do San Bartolomé, e faltoulle tempo para achegarse a Paradaseca e coñecer a súa historia. Anos despois, no 2004, encetou unha sección no xornal A Nosa Terra. O seu título era “Músicas populares de Quiroga”.
“Cada aldea tiña un conservatorio” dinos fascinado Mondelo ao falar das súas visitas, entrevistas e investigacións nas que descubría que nos anos 20-30 había unha educación musical comunal e que a música pasaba de xeración a xeración.
E tendo en conta esta transmisión artística, Mondelo entende e sente curiosidade polas sagas convencido de que aquela música sería o enlace coa música moderna, a que chegou despois con grupos como Los Truenos, e anos máis tarde Brigancia e a Banda Folk de Ribas de Sil. “A música era un oficio máis, pero tamén afán de superación, competitividade… paixón e subsistencia”, sentencia.
O patrimonio musical é un dos temas que traballa pero non é o único. Tamén recupera vidas e historias de fotógrafos, pintores e escritores/as. Neste último eido refírese na nosa conversa a Quiroga como ‘vila literaria’ salientando, por exemplo, a Ánxel Fole, Guerra Dacal, Xoan Rolo, Uxío Novoneyra, Xosé Estévez ou Celia Núñez.
En definitiva, Xosé Pérez Mondelo busca no seu traballo recuperar a memoria histórica, humana e artística, da Comarca de Quiroga e contorna, chegando nas súas investigacións a terras da Pobra do Brollón, Caldelas ou Trives. O sentido dos seus retratos literarios ou semblanzas está “en rescatar do esquecemento a herdanza do pobo, mantela viva e facer un agradecemento aos nosos devanceiros dándolle tamén unha proxección de futuro coas novas xeracións”.
