InicioOpiniónOPINIÓN: A nova incapacitación xudicial

OPINIÓN: A nova incapacitación xudicial

A tan esperada reforma da incapacitación chegou para quedar e promete. Toda unha revolución nesta materia. O cambio fundamental radica en que en lugar de substituír a vontade do incapaz respectarase e achegaráselle a asistencia que sexa necesaria.

Publicado o

POR
Xanín Carpinteiro
- Advertisement -

É un cambio de paradigma absoluto que vén a axeitar a nosa lexislación á Convención Internacional sobre os Dereitos das Persoas con Discapacidade, feita en Nova York o 13 de decembro de 2006. Este pacto proclama no seu artigo 12 que as persoas con discapacidade teñen capacidade xurídica en igualdade de condicións coas demais en todos os aspectos da vida, e obriga aos Estados Partes a adoptar as medidas pertinentes para proporcionar ás persoas con discapacidade acceso ao apoio que poidan necesitar no exercicio da súa capacidade xurídica.

Con esta nova regulación preténdese asegurar a autonomía das persoas con discapacidade e elimínase do ámbito da discapacidade a tutela, a patria potestade prorrogada e a patria potestade rehabilitada, para darlle todo o protagonismo ás figuras da curatela, a garda de feito e o defensor xudicial.

Desenvolvemento pleno, autonomía, dignidade e igualdade, diso se trata.

Xa non se fala da Tutela, a Curatela, a Garda dos incapacitados, senón que se fala “das medidas de apoio ás persoas con discapacidade para o exercicio da súa capacidade xurídica”, e no novo artigo 249 establécese que “As medidas de apoio necesarias para que as persoas maiores de idade ou emancipadas que as precisen para o adecuado exercicio da súa capacidade xurídica terán por finalidade permitir o desenvolvemento pleno da súa personalidade e o seu desenvolvemiento xurídico en condicións de igualdade. Estas medidas de apoio deberán estar inspiradas no respecto á dignidade da persoa e na tutela dos seus dereitos fundamentais. As de orixe legal ou xudicial só procederán en defecto ou insuficiencia da vontade da persoa de que se trate. Todas elas deberán axustarse aos principios de necesidade e proporcionalidade.” Desenvolvemento pleno, autonomía, dignidade e igualdade, diso se trata.

Ata o de agora era o titor legal quen tiña a obrigación de velar polo incapaz, en particular, procurarlle alimentos, educalo, promover a adquisición ou a recuperación da capacidade, informar anualmente o Xuíz sobre a situación do incapaz e render contas, e, en xeral, tomar todas aquelas decisións para as que non se requirise autorización xudicial, reducíndose a necesidade de tal autorización para: internar o incapaz nun centro de saúde mental, allear ou gravar os seus bens inmobles, establecementos mercantís, obxectos preciosos ou valores mobiliarios, celebrar contratos dispositivos e susceptibles de inscrición, a renuncia de dereitos, aceptar ou repudiar herdanzas ou liberalidades, para facer gastos extraordinarios nos bens, para establecer demandas, para facer arrendamentos superiores a 6 anos, para dar ou tomar préstamos, para dispoñer a título gratuíto de bens ou dereitos do incapaz e para ceder a terceiros os seus créditos. Todas as restantes decisións tomábaas o titor legal, que tivese ou non en conta as preferencias ou a vontade do incapaz dependía das virtudes persoais de cada titor en concreto, de que fose máis ou menos atento a estas cuestións; dito doutra maneira, dependía da súa “moral ou forma de ser”.

Se o proxecto de lei sae adiante, será a persoa con discapacidade a que decida sobre a súa vida e prestaráselle o apoio que resulte necesario en cada momento, que pode abarcar desde a mera información, axudándoa na comprensión e razoamento, ata a asunción de funcións representativas por parte das institucións de apoio no caso de ser necesario. A persoa que lle preste apoio debe actuar atendendo á vontade, desexos e preferencia da persoa con discapacidade, deberá procurar que poida desenvolver o seu propio proceso de toma de decisións e fomentará a súa autonomía. A Autoridade Xudicial poderá ditar as salvagardas que considere oportunas a fin de asegurar que o exercicio das medidas de apoio atendan a eses criterios.

Se o proxecto de lei sae adiante, será a persoa con discapacidade a que decida sobre a súa vida e prestaráselle o apoio que resulte necesario en cada momento.

As institucións xurídicas de apoio para o exercicio da capacidade xurídica das persoas que o precisen son, como xa adiantei, a garda de feito, a curatela e o defensor xudicial. A función destas institucións consistirá en asistir á persoa con discapacidade no exercicio da súa capacidade xurídica nos ámbitos nos que sexa preciso, respectando a súa vontade, desexos e preferencias. Gardador de feito é a persoa que exerce o apoio doutra con discapacidade, sen que existan medidas voluntarias ou xudiciais que se estean aplicando. A curatela aplicarase a quen precise o apoio de modo continuado e a súa extensión virá determinada na resolución xudicial. E finalmente o nomeamento de defensor xudicial procederá cando a necesidade de apoio precísese de forma ocasional, aínda que sexa recorrente.

Establécese unha prohibición importante e é que non poderán ocupar as figuras devanditas ningunha das institucións xurídicas de apoio quen, en virtude dunha relación contractual, presten servizos asistenciais, residenciais ou de natureza análoga á persoa que precisa o apoio (por exemplo, a típica residencia na que está internada a persoa; o centro de día ao que acode; …). Entendo que é porque existen intereses diversos que nun momento dado poden chocar, por exemplo que a persoa usuaria queira abandonar a residencia e á residencia non lle interese porque perdería os ingresos mensuais que lle supón a permanencia da usuaria.

Moi importante tamén, se o podes facer hoxe non o deixes para mañá porque a vida dá moitas voltas: calquera persoa maior de dezaseis anos, en previsión da concorrencia futura de circunstancias que poidan dificultarlle o exercicio da súa capacidade xurídica, poderá prever en escritura pública medidas de apoio relativas á súa persoa ou bens establecendo o réxime de actuación e o alcance das facultades da persoa que lle teña que prestar apoio. Poderá igualmente outorgar poder preventivo ou propoñer o nomeamento de curador. O documento público comunicarase ao Rexistro Civil. Só en defecto ou por insuficiencia destas medidas de natureza voluntaria, poderá a autoridade xudicial adoptar outras supletorias ou complementarias.

“A diversidade de capacidades non incapacita, só é iso, diversidade”.

Era necesaria esta reforma? Aínda que hai sectores xurídicos que opinan que non porque coa regulación existente no Código Civil protéxese aos incapaces (é moi paternalista), o certo é que desde os sectores que traballan con eles e que o coñecen en profundidade estábano a pedir a berros, porque non é o mesmo que decidan por ti que decidir ti mesmo ou que decidan atendendo ao que ti queres, ao que vai contigo, á túa forma de vivir, á túa maneira, aos teus soños, ás túas capacidades, porque a diversidade de capacidades non incapacita, só é iso, diversidade. E a diversidade é riqueza, sempre o foi, en todo. Ou non?

ÚLTIMAS

‘Volta ao xogo’: o novo single dos chantadinos TIAM Gz

Tras dous anos sen sacar temas, neste 2024 a banda de Chantada TIAM Gz...

Curso de ‘alquimia herbal’ en Torbeo, Ribas de Sil

Os e as amantes das plantas, e do seu poder medicinal, teñen a vindeira...

Rebaixan a pena dun veciño de Monforte condenado por violación

A sección segunda da Audiencia Provincial de Lugo rebaixou, en aplicación da lei do...

O IES Río Cabe no centro da cultura financieira

Durante a xornada contouse coa visita da directora xeral de Ordenación e Innovación educativa,...