Matilde Martínez Domínguez foi unha galega que naceu o 7 de xuño de 1951 na Ponte do Sil, lugar moi próximo a San Clodio, en Ribas de Sil. Era filla de Manuel Marino e Matilde, orixinarios do Nocedo, en Quiroga, sendo el ferroviario e dedicándose ela a levar a casa e facer traballos de costureira. Vivían en Monforte de Lemos.

Cóntame Daniel Rodríguez, sobriño de Matilde e informante clave para redactar esta reportaxe, os detalles do nacemento da súa tía. Antes era típico que as mulleres foran á casa das súas nais a ter os fillos, co cal, cando Matilde sabía que se achegaba o parto avisou á súa nai, Consuelo, e colleu co seu marido Manuel Marino o tren nocturno dende Monforte ata San Clodio-Quiroga para chegar ao Nocedo. Matilde rompeu augas xa no tren e cando chegaron á estación era noite pecha. Comezaron a camiñar cara o Nocedo pero Matilde púxose de parto antes de chegar ao seu destino. Sorte que nese punto estaba a casa duns familiares, no lugar coñecido como Ponte do Sil, fogar que lles abriu as portas e que foi testemuña da chegada a este mundo da primeira filla do matrimonio.

Matilde e Manuel Marino viviron sempre en Monforte de Lemos, no barrio da estación, e tiveron tres fillos: Matilde, Marina e Manuel. Escolarizáronse no Colexio Ferroviario e máis tarde Matilde e Marina foron ao colexio Divina Pastora, tamén en Monforte, para ampliar os seus estudos.

Grazas a Daniel sei tamén que a infancia dos tres irmáns transcorreu en Monforte pero que pasaban moitas tempadas no Nocedo, na casa da avoa Consuelo, tendo estes moita relación cos seus curmáns. Foi unha etapa moi fermosa na que xogaban a moitas cousas, á pelota tamén –comenta– sen que daquela se puidese adiviñar aínda a afección da súa tía Matilde.

Iso sería tempo despois, cando os irmáns ían ao bar da estación de Monforte de Lemos co seu pai Manuel Marino a ver o fútbol. Quizais foi aí, di Daniel, onde a súa tía Matilde comezou a afeccionarse polo fútbol porque ela asistía a esas retransmisións con moita atención e a partir de aí empezou a gustarlle o F.C. Barcelona e facerse ‘forofa’ do club blaugrana.

EMIGRACIÓN A BARCELONA

Matilde, nai da nosa protagonista, tiña moitos irmáns, e algúns deles emigrados en Barcelona. Matilde filla, cando rematou os estudios en Monforte, quixo ir a Barcelona para continualos collendo as maletas no ano 1969 para aloxarse na casa da súa tía Consuelo. Durante ese tempo, e por outro familiar que estaba de utilleiro na Gramenet, soubo que buscaban xente para facer un equipo feminino. E como Matilde tiña inquietude xa polo fútbol foi neste momento cando se apuntou para empezar a xogar neste equipo de Santa Coloma de Gramenet no ano 1971. Os seguintes equipos nos que estivo foron o Unió Esportiva Sant Andreu e o Fútbol Feminino Cataluña. Con esta última formación gañou a que foi primeira liga catalá na tempada 1980-1981, sendo ela capitá.

No ano 1970, vendo que a estación de ferrocarril de Monforte perdía importancia e baixara moito o traballo, o pai de Matilde pediu o traslado a Barcelona como ferroviario e con el foron o resto da familia: Matilde e os 2 fillos –Marina e Manuel–. Reuníase, en definitiva, toda a familia en Barcelona, concretamente en Santa Coloma de Gramenet.

Matilde era moi familiar, segundo me confesa o seu primeiro sobriño e informante, Daniel. “Sempre estaba moi próxima a min e fun a vela a algún partido. Ao outro sobriño, Víctor, do que foi madriña, gustáballe moito o fútbol e chegouno a levar ao campo do Barça”, comenta.

Como anécdota cóntanos que en familia chegaron a ir ver xuntos con compañeiras de equipo de Matilde o partido Athlétic-Barcelona. Os pais de Matilde ían co Athlétic e Matilde e as súas amigas co F. C. Barcelona –tamén eran socias–.

A familia sempre aceptou e apoiou a afección polo fútbol de Matilde e as compañeiras dela queríana moito, chegando a vir a Galicia de vacacións xuntas. No mundo do fútbol tamén foi moi aprezada. Cando morreu organizouse un partido de homenaxe no que incluso participou a locutora Encarna Sánchez facendo a retransmisión. As compañeiras dela fixeron tamén un torneo e unhas medallas para honrar a figura de Matilde.

“A familia sempre aceptou e apoiou a afección polo fútbol de Matilde e as compañeiras dela queríana moito”

MERCÈ, COMPAÑEIRA DE EQUIPO E AMIGA

Na elaboración desta reportaxe falo tamén con Mercè, unha catalana que compartiu con Matilde equipo de fútbol e unha gran amizade.

Sei por ela que Matilde xogaba en Santa Coloma e que despois, cando se apuntou ao Club Sant Andreu foi cando a coñeceu. Empezaron a xogar xuntas o primeiro Campionato de Cataluña (1971-1972) que contaba con 14 equipos: Barcelona, Espanyol, Lleida, Atlétic Sabadell, Vilanova, Badalona, Manresa, Sant Andreu, Banyoles, Vic, Gramenet, USFEAC Tarragona, Calella e Figueres . “Xogaba de interior, era un pulmón e ía a por todo”, lembra a nosa informante. Este equipo que as uniu, o Sant Andreu, foi cambiando de nome ata denominarse F.F. Cataluña, formación deportiva que gañou a primeira liga catalá na tempada 1980-1981. En xuño do 1987, cando Matilde contaba con 36 anos, perdeu a vida no atentado do Hipercor. “Cando morreu Matilde queriamos seguir pero quedamos moi marcadas. Afectounos moito, foi un pau moi grande”, confesa emocionada Mercè.

“Xogaba de interior, era un pulmón e ía a por todo”

Tamén nos conta esta catalá que gañaron varios cuadrangulares, viaxando incluso a Francia pola súa conta para xogar algún torneo. “Iamos xuntas a todos lados e todo o equipo estaba moi unido”, dinos.

Falando daqueles tempos, e do moito que cambiou o mundo do fútbol feminino, Mercè lembra que era moi sacrificado, “había que compaxinar 12 horas de traballo con adestrar 3 ou 4 veces por semana e o masaxista pagábase con diñeiro do noso peto”, e comenta tamén que imperaba o machismo, “algúns viñan ao campo a ver as pernas e o que non eran as pernas”. Como punto final á súa reflexión, sentencia: “perdemos 40 anos, e foron moitos anos de penas”.

Fóra do terreo deportivo, esta compañeira que foi de Matilde tamén me contou que a gran amizade que as uniu fixo posible que puideran coñecer Quiroga, as súas orixes familiares no Nocedo, e veranear xuntas en Galicia aqueles anos.

P. D. Dou as grazas a Eduard Velasco por abrirme as portas desta historia que había que inmortalizar, a Daniel Rodríguez por meses de contacto e facilitación desinteresada da información que fixo posible esta reportaxe, e á familia polo seu acto de xenerosidade permitindo que se coñeza á Matilde “pioneira do fútbol feminino en Catalunya”.