O comezo da recollida de sinaturas non puido ser máis espectacular: 48 horas seguidas de música das mellores orquestras galegas nas rúas de Mondoñedo. Dende clásicos como Os Satélites e a Compostela ata a consagradísima París de Noia ou fórmulas máis alternativas como a que propón América estiveron na cidade episcopal ofrecendo o mellor do seu repertorio. Os paladares máis exquisitos seguro que botaron de menos ó Combo Dominicano. Deus proveerá.
Alén do aspecto musical, os promotores do evento quixeron lembrar que as festas patronais conlevan moito máis que a verbena e a orquestra de turno. E non lles falta razón. Como non lles falta cando din que son un importantísimo factor económico. A Universidade de Santiago cifraba no ano 2012 -en plena crise- en 26,2 millóns de euros o movemento de cartos que xeneraban as festas patronais. E iso só nos parámetros que se poden medir xa que é xusto recoñecer que a verbena move moito diñeiro, digamos, pouco suxeito a control fiscal.
A verdade é que ata se botou de menos que os guardiáns das esencias puxeran o grito no ceo pola solicitude da AGO. A cultura “oficial” do país e os colectivos que a representan non protestaron nin sairon a queixarse porque se pretenda dar a mesma categoría patrimonial ás festas patronais que á técnica constructiva da “pedra seca”, xa recoñecida mesmo pola UNESCO. A ver se foi porque había dúas campañas electorais á vista…
Pero, independentemente de que reciban o recoñecemento administrativo ou non, é innegable que as festas patronais son xa parte da nosa cultura. Dende a Guarda a Ribadeo e de Ortigueira á Gudiña, todos os concellos teñen como mínimo unha parroquia na que se celebran as festas. E en todas elas, máis de mil según a AGO, atopamos características comúns: o bar da comisión, o ramista regateando co promotor cun feixe de billetes na man, a procesión do santo/virxe, o hinchable con partes remendadas, os foguetes, a banda de música na sesión vermú (no caso das máis pudentes), a señora que vende rosquillas, o espectáculo da chegada do camión-palco da orquesta…e iso é algo propio e único de Galicia (eu, particularmente, teño debilidade polo señor coa camisa desabotonada e dúas gotas de viño tinto nela. E non me refiro ó amigo Rodríguez Porto, ou polo menos no só a el). Ignoro se hai estudos etnográficos ou sociolóxicos ó respecto. De non habelos, xa están tardando.
A principal dificultade que, creo eu, van ter as festas patronais para se converter en Patrimonio Inmaterial estará na cantidade de elementos politicamente incorrectos que conteñen. Seguramente o máis notorio está na letra dalgunhas cancións que se converteron en imprescindibles. Pero refírome a clásicos e non a esa merda do reggaeton que xa debera estar prohibido e perseguido hai anos. Tamén o sorteo de animais estará no punto de mira dos fácilmente indignables. E xa moito máis lonxe aparece a falta de control fiscal que mencionabamos antes ou as condicións laborais nas verbenas. Pero xa se sabe que nesta sociedade a apariencia prima sobre o fondo das cousas.
Na Ribeira Sacra temos, por suposto, numerosísimas festas dese tipo. Cada vez menos porque igual que no resto de Galicia as parroquias perden poboación. E haberá que conxugar os requisitos de sermos patrimonio da Humanidade, o turismo de calidade polo que acertadamente aposta o Consorcio ou o paso do Camiño de Inverno co que se coce nas festas patronais.
Na festa é cando a parroquia se volve encher. Cando regresan por uns días ou ata horas os que tiveron que emigrar. Cando se mata un año e a cociña e o fregadeiro non paran en todo o día. Unha especie de Nadal de verán, co mesmo sentemento fraternal e encontro familiar pero con menos frío.
O tempo e a administración pública dirán se vai para adiante ou non a solicitude da AGO e se algo tan xenuinamente galego como as festas patronais recibe a consideración de Patrimonio Cultural Inmaterial. Ser, xa é patrimonio. Outra conto será que lle dean as subvencións e condicionamentos legais que conlevaría o recoñecemento. Estaremos atentos. Pero unha cousa está clara: se se obriga a modificar as características das festas patronais, se se retiran aqueles elementos considerados politicamente incorrectos e se se introducen mensaxes ou prácticas que nada teñen que ver co que sempre foron as festas, estarase cometendo fraude.
As festas son como son. Haberá a quen lle gusten e haberá a quen non. O que non pode ser é que se recoñeza como Patrimonio algo diferente do que é o orixinal. Imaxinan unha Ribeira Sacra sendo Patrimonio da Humanidade pero sen viño ou sen Románico porque esas cousas poden molestar a algunha relixión? Ou un Camiño de Inverno desviándose das explotacións gandeiras por se ofenden a certos colectivos que mellor non citar? Pois iso. A cumbia é cumbia e non é rumba.
