O Alcalde de Monforte, José Tomé Roca, presidiu este luns na Casa da Cultura Poeta Lois Pereiro, o acto de homenaxe ao guerrilleiro monfortino, Ramón Yáñez Pereira, asasinado polas forzas de represión franquista o 13 de xullo de 1943 na Caseta de Ansemil (Celanova). O acto contou coa participación tamén do historiador, Carlos Morais, e o artista plástico, Baldomero Moreiras.

O Alcalde abriu o acto lembrando que, “Como non podía ser doutra forma, o Concello de Monforte tamén decidiuse sumar a estas homenaxes, e por iso hoxe estamos aquí, para honrar a memoria dun monfortino, Ramón Yáñez Pereira, coñecido como O Médico, que foi unha das 90 vítimas da represión durante a guerra e a ditadura que o Comité de Memoria Histórica da Comarca de Celanova ten documentado, e que sitúa o seu soterramento no cemiterio de San Breixo de Celanova.”

José Tomé recordou, na mesma liña, que en marzo de 2020, “levamos a cabo dende o Concello outro acto de homenaxe a unha vítima da represión franquista, neste caso a Consuelo Alonso González, unha muller que foi veciña desta cidade nos anos 30 do pasado século, e que foi represaliada e executada polo réxime franquista, por defender as súas ideas, o 13 de maio de 1938.”

O rexedor monfortino recordou a Lei de Memoria Histórica, que foi aprobada polo Congreso dos Deputados o 31 de outubro de 2007, “tras ser impulsada polo goberno socialista de José Luís Rodríguez Zapatero. Unha Lei grazas á cal podemos levar a cabo as investigacións pertinentes e o recoñecemento de todas as vítimas da Guerra e da ditadura de Franco. Por iso, as investigacións do Comité de Memoria Histórica da Comarca de Celanova permítennos hoxe dar a coñecer en Monforte a historia de Ramón Yáñez e homenaxealo como se merece”.

O Tribunal Militar Territorial Cuarto, sección Amnistías, a petición do concello remitiu a Causa 335/1943, número de orde 1.434 e número de Legajo 52, instruída na Praza de Ourense, onde se recolle todo o relativo ó proceso e ós feitos que levaron á morte de Ramón Yáñez, o que se denominaba, xa dende a primeira páxina como “atracador”. “Permítanme agradecer ó Ministerio de Defensa do Goberno de España, e ós responsables do Tribunal Militar Territorial Cuarto pola súa dilixencia á hora de atender a nosa petición”.

Referencias biográficas do guerrilleiro monfortino

Ramón Yañez Pereira, apodado Enrique ou o Médico, naceu en Monforte de Lemos en 1902, sendo fillo de Manuel Yánez e María Pereira. Polo que sabemos, o seu pai era axente comercial e rexentaba unha representación de fósforos. Ramón era chofer de profesión, pois sendo moi novo, con 21 anos xa sacara o carné de conducir. Emigrou a Barcelona e durante a Guerra Civil foi axente policial da Generalitat de Cataluña. Antes de caer Barcelona, en 1938 cruzou a fronteira cara Francia, e posteriormente volve a España e a Monforte, acompañado dunha muller catalá chamada Teresa Batet, posiblemente a súa compañeira.

Ata xuño de 1940 exerce de axente recadador de “contribucións” en Ribadavia, onde mantivo a súa actividade política na clandestinidade até que se incorporou á guerrilla. As forzas do réxime buscaban a súa detención, polo que tivo que refuxiarse en Castro Laboreiro, que pertence ó concello portugués de Melgaço, adoptando o nome de Enrique, aínda que tamén era coñecido como o Médico, porque tiña colaborado con éxito en partos.

É nese momento en que establece relación con o Brasileiro, incorporándose de inmediato ó proxecto de resistencia armada que aquel estaba organizando. Tamén sendo militante comunista, constituíuse coma un dos mandos do grupo de guerrilleiros nesta zona do Laboreiro.

En xullo do ano 1943, que foi no que morreu, achegouse a Celanova para tratar de conseguir cartos a través dun con-veciño de Monforte e parece que vello amigo, e que por entón xa era un rico comerciante instalado en Celanova, de nome Ramón Castro.

Pero o guerrilleiro foi denunciado polo seu vello amigo, e un grupo de militares e gardas civís, cifrados en 11, rodearon a fonda da Caseta de Ansemil na que Ramón Yáñez quedara para recibir a axuda de Ramón Castro, e mataron ao Médico cando intentaba fuxir cara o monte.

A autopsia, recollida na causa contra Yáñez Pereira, non deixa lugar a dúbidas da violencia dos represores contra o guerrilleiro, e que se recollen na Causa 335/1943: “varios orificios situados en cara, pecho, abdomen y parte superior de los miembros inferiores…”, rexistrándose a súa morte ás 21:30 h do 13 de xullo de 1943.

Segundo os historiadores, este operativo posto en marcha contra Ramón Yáñez non era para capturalo vivo, cando podía ter sido simplemente detido. Ramón Yáñez Pereira foi soterrado no cemiterio de Celanova. Segundo figura nas dilixencias da causa, foi sepultado nunha fosa aberta. 

Tras estas referencias biográficas expostas polo Alcalde, este sinalou que “Estamos a traballar para poder obter a súa partida de nacemento, e outros datos relacionados con Monforte, que poidan axudar a arroxar máis luz sobre a súa historia e a súa memoria”.

Tras a intervención do Alcalde, o artista plástico Baldomero Moreiras fixo una presentación do cartel que honra a memoria do guerrilleiro, e o historiador Carlos Morais, do Comité pola Memoria Histórica do Val do Limia, ofrecera unha conferencia sobre os resultados das súas investigacións sobre a figura de Ramón Yáñez, un dos xefes da guerrilla que operaba nos anos corenta na raia na área do Laboreiro.