A parroquia de Santa María da Ermida inicia estes días, durante a novena da Virxe dos Remedios, os trámites para a coroación canónica diocesana da imaxe mariana que se venera neste santuario e que previsiblemente terá lugar o 9 de setembro de 2024. Esta iniciativa tamén é compartida polo veciño santuario da Virxe dos Remedios de Castro Caldelas, e co que se irmandou este ano 2023. O santuario Caldelao fará o propio no mes de maio de 2024.

A IMAXE

A Virxe que se venera na Ermida coa advocación dos Remedios esconde, debaixo da túnica e do amplo manto co que está revestida, unha imaxe de alabastro medieval de orixe inglesa. O único á vista dos fregueses é a cabeza. Esta peza de alabastro é unha escultura de principios do século XV que conserva pálidos restos de policromía. A súa túnica ábrese sobre o peito para aleitar. No seu brazo dereito sostén ao Neno que se estende sobre o seu peito e cóbreo coas súas mans. Mentres, a nai na súa man sostén unha pomba dourada. Esa iconografía da Virxe aleitando limitouse a partir do Trento por unha cuestión de pudor, tentando evitar a representación do peito espido. É moi probable que o paso desta imaxe a unha de vestir fose por este tipo de cuestións.

A LENDA

A devoción mariana que, a nivel popular, explícase, en canto ás súas orixes, a través de dúas lendas recollidas pola tradición oral. A primeira conta que: “un día, hai moito tempo, veu un home moi sedento a beber ao arroio que pasa pola Ermida. Alí chegou a unha imaxe da Virxe, tallada en pedra, que estaba á beira do río. O home, despois de beber, decatouse no pobo do que lle sucedía no río. Os veciños do lugar, logo de manter unha reunión, decidiron levar a imaxe en procesión ata a igrexa parroquial onde a colocaron nun altar. Con todo, o domingo seguinte cando os veciños da parroquia foron a escoitar misa, quedaron asombrados ao ver que a imaxe desaparecera. O seu descubridor, levado por un presentimento, regresou ao arroio, onde atopou novamente a imaxe. Os poboadores organizaron unha nova procesión ata a igrexa, colocando novamente a imaxe no altar, e logo pecharon o templo. O traballo foi inútil, xa que a imaxe volveu desaparecer para volver á beira do arroio. Os aldeáns, convencidos de que o desexo da Virxe era quedar nese lugar, construíron alí mesmo unha capela para ela e, desde entón, non volveu a desaparecer”.

A segunda conta que: “no século XIV, un peregrino francés, que ía venerar a tumba do apóstolo Santiago, levaba unha imaxe da Virxe probablemente roubada nalgún lugar sacro que lle servía de aloxamento. Como se sentiu mal acudiu ao hospital sanxoanista da Encomenda de Quiroga, previamente escondida a imaxe mariana. Co tempo, un veciño da Ermida, chamado Lorenzo Estévez, soñou que no cerro próximo ao pobo, no que se atopaban restos dun antigo templo paleocristiano, brillaba unha luz. Despois de limpar o lugar atopou a imaxe da Virxe, a cal foi levada á igrexa parroquial, regresando tres veces ao lugar de aparición”.

A DEVOCIÓN

A devoción á Virxe aumentou cos anos, e así no libro da Confraría da Nosa Señora da Ermida, no ano 1622, engádense sesenta e catro folios para deixar constancia das misas de aniversario e fundación celebradas ese ano, data na que a confraría cruzara os límites da parroquia. Nese momento, os dous mordomos da asociación organizaron a festividade da Virxe da Ermida que, como hoxe, celebrouse oito e nove de setembro. Estes, os mordomos, cumpriron de maneira preferente, dúas obrigacións: por unha banda, colleitaban esmolas os días da festa, para o que designaron a algunhas persoas, a quen se lles pagou pola súa tarefa, pan e tabaco; a segunda obrigación era cubrir os gastos relixiosos e profanos que xurdiron durante os dous días de celebración. Así pagaron a cera, dedicada ás necesidades de adoración; as misas celebradas polos sacerdotes asistentes; os lumes da festa; os músicos participantes; as Pampónigas e o Meco.

Neste recinto sacro atópanse catro cadros pintados ao óleo sobre lenzo, os cales son copias doutros maiores. Os actuais foron pintados, en 1882, por encargo do mordomo D. Xosé Somoza, como reflicte unha inscrición nun cadro que di: “Me envió hacer mayordomo de Ntra. Señora, porque el original ya era viejo”. Estas pinturas representan feitos milagreiros vinculados a este santuario que tiveron lugar no século dezaoito. Permanecen todo o ano na sancristía do templo excepto os días de festividade, que se sitúan na fachada central. Foron restaurados en 2012.

O primeiro cadro presenta, na parte superior esquerda, á Virxe rodeada de nubes e sobre un fondo amarelado, clara simbolización do sol. No centro aparece unha muller, axeonllada, en actitude de súplica ante a Virxe; fronte á muller hai un can ladrándolle, o que representa ao diaño. Na parte inferior, un texto infórmanos da persoa que doou a pintura; do seu lugar de residencia; e o motivo específico da doazón. O texto di: “Catalina Rz. de Ramos, una vecina que abandonó este lugar, enojada por ellos. El ganado de los vecinos destruyó un huerto y se lo ofreció al Diablo, quien lo leyó vorazmente tomó forma de perro, se encomendó a esta Señora y por su intercesión desapareció”.

Na parte superior esquerda do segundo cadro aparece a Virxe rodeada de nubes e sobre un fondo amarelado, outra representación do sol. Na parte central móstrase un enfermo na cama, sendo examinado por un médico, mentres un sacerdote, acompañado dun acólito administra os Santos Óleos. Na parte inferior hai unha explicación do cadro que alude a quen o regalou; ao seu lugar de residencia; ao motivo específico da doazón; e o ano en que tivo lugar o feito. O texto expresa: “Ano de 1706. Jacob Freire, gravemente enfermo e desafectado dos Doutores, ofrécese a Nuestra Señora da Hermida con este cadro pareceulle ben enseguida”.

O terceiro cadro mostra, na parte superior esquerda, á Virxe entre nubes e sobre un fondo amarelado, unha nova e colorida representación do sol. No centro aparece unha muller enferma na cama. Na parte inferior hai unha inscrición que menciona á persoa, quen doou a pintura; do seu lugar de residencia; do motivo da doazón; e do ano no que o evento sucedeu. A inscrición di: “Año 1727, Dª Jacinta Díaz de Losada, vecina de este lugar, estando totalmente lisiada y con inmenso dolor, se ofreció a esta S. Señora y por su intercesión lo sanó por completo”.

Que é unha Coroación Canónica e cal é o seu significado?

A coroación canónica é un dos Ritos litúrxicos católicos, instituído no século XVII e incorporado no século XIX á liturxia romana, usado para resaltar a devoción por unha advocación mariana e consiste na imposición dunha coroa ou coroas á icona ou imaxe escollida. Nun principio, podemos pensar que a Coroación canónica non é máis que unha celebración multitudinaria ao redor dunha imaxe da Santísima Virxe na que o Bispo pon sobre as tempas da imaxe de María Santísima a coroa que lle ofrece o seu pobo. Pero iso é simplemente un momento de todo o que é unha Coroación. A Coroación Canónica é un proceso no que hai que demostrar que unha imaxe concreta recibe un culto multisecular, é dicir, que esa imaxe movese desde moitos anos, e mesmo séculos atrás aos fieis a unha veneración sincera á Nai de Deus por medio dese signo que é a imaxe. Demostrado isto, a autoridade eclesiástica determina coroala solemnemente, poñendo sobre a súa cabeza unha coroa. É por tanto, unha práctica especial de devoción, unida á Igrexa; unha práctica que nos debe unir máis á Igrexa e a sentirnos Igrexa de Xesucristo unida a María.

Que tipos de Coroacións Canónicas hai?

Segundo a instancia ou autoridade eclesiástica concedente, a coroación canónica pode ser: Pontificia: concedida polo pontífice. Diocesana: concedida por un bispo de diocese. Inicialmente o bispo só tiña a iniciativa, declarando a coroación o Capítulo de San Pedro. Xoán Paulo II axilizou o trámite outorgando a competencia ao Ordinario de Lugar. Litúrxica: é aquela que non necesita de permiso algún, que a realiza calquera eclesiástico e pode chegar a ser elevada ao rango de Canónica Diocesana.

Como se prepara unha Coroación Canónica?

Contén diversos aspectos ou dimensións:

1-Formación doutrinal: Os membros da asociación que pide a coroación deben ler e estudar unha serie de documentos magisteriales relacionados coa Virxe ou dos Santos que desexan coroar. Os seguintes documentos son suxerencias: de Pablo VI, Marialis cultus; de Xoán Paulo II, Redemptor hominis, Redemptoris Mater, Dives in misericordia, Novo millenio ineunte, Rosarium Virginis Mariae, así como documentos da Conferencia Episcopal Española.

2-Dimensión espiritual: Retiros mensuais ou trimestrais, exercicios espirituais, actos de piedade (Rosarios, triduos, novenas…).

3-Dimensión litúrxica: Como preparación remota e próxima á coroación hai que celebrar Liturxias da Palabra, Celebración da Eucaristía, celebracións da Penitencia, formación litúrxica (ano litúrxico, como rezar coa liturxia, liturxia e vida…).

4-Dimensión socio-caritativa: Deben realizar un proxecto social con ocasión da coroación, transitorio ou permanente, fundacións con destino social, etc.

Que criterios diocesanos hai para a coroación canónica de imaxes?

Cando unha asociación canónica, unha irmandade, unha parroquia ou un grupo de fieis soliciten a coroación canónica dunha imaxe da Virxe, teranse en conta seguintes criterios:

1. Antigüidade. Que a veneración á devandita imaxe sexa desde hai máis de 50 anos.

2. Devoción. Que a devoción sexa vivida e manifestada durante todo o ano e que se irradie polo menos ao ámbito do territorio parroquial.